Onderzoekers van het Sant Pau Hospital Research Institute in Barcelona hebben een nieuwe genetische vorm van de ziekte van Alzheimer geïdentificeerd die vrijwel alle mensen met twee kopieën van het APOE4-gen treft.
Het onderzoek, gepubliceerd op maandag (06/05/2024) in het tijdschrift Nature Medicine, verandert het denken over de invloed van dit gen en opent de deur naar nieuwe benaderingen in de studie van de ziekte van Alzheimer, de meest voorkomende vorm van dementie die miljoenen mensen wereldwijd treft.
“Het is een grondige herconceptualisatie, omdat we zeggen dat als je dit APOE4 type hebt, je meer dan 95% kans hebt om de ziekte van Alzheimer te ontwikkelen voor je 65e,” legt Juan Fortea uit, hoofd van de Geheugenziekten Eenheid van de Neurologische Dienst van Sant Pau.
De wetenschappelijke gemeenschap weet al tientallen jaren dat APOE4 in verband wordt gebracht met een verhoogd risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer, maar tot nu toe was het niet bekend als een cruciale oorzaak van de ziekte.
“Veel van de gepubliceerde en onderzochte genen zijn zeer belangrijk vanuit pathofysiologisch oogpunt – als mogelijke factoren voor de ontwikkeling van de ziekte – maar ze informeren de persoon of familie niet over het individuele risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer,” zei de specialist.
Met dit nieuwe onderzoek is de genetische variant van het APOE4-gen niet langer slechts een risicofactor, zoals eerder werd aangenomen, maar vertegenwoordigt het een nieuwe genetische vorm van de ziekte van Alzheimer.
Het zou daarmee op één lijn staan met twee andere vormen die al als zodanig zijn geclassificeerd: Down syndroom-geassocieerde ziekte van Alzheimer – twee extreem genetische ziekten – en autosomaal dominante ziekte van Alzheimer – een zeldzame vorm van dementie met een genetische component.
In het geval van APOE4 heeft naar schatting tussen de 2 en 3 procent van de algemene bevolking deze genvariant en tussen de 15 en 20 procent van de Alzheimerpatiënten. “We hebben het over miljoenen mensen in Spanje en nog vele miljoenen meer in Europa en de rest van de wereld, dus we hebben een kans”, benadrukt Fortea.
In die zin kan de ontdekking betekenen dat onderzoek, preventie en bestaande behandelingen om de progressie van de ziekte te vertragen, evenals behandelingen die binnenkort verschijnen, voortaan beter gericht zullen zijn op dit deel van de bevolking met deze genetische eigenschap.
“Deze mensen zouden bovenaan de lijst moeten staan als het gaat om het ontvangen van deze therapeutische interventies, en ze zullen waarschijnlijk een veel grondigere follow-up nodig hebben dan mensen met andere, minder risicovolle genetische aandoeningen,” aldus de onderzoeker.
Tegelijkertijd zou de definitie van een nieuwe genetische vorm van de ziekte van Alzheimer in toekomstig onderzoek gebruikt kunnen worden om klinische proeven voor deze specifieke groep te ontwikkelen om een model van gepersonaliseerde geneeskunde te bevorderen.
“De ziekte van Alzheimer biedt ons deze mogelijkheid omdat het een langzame, tientallen jaren durende ziekte is waarbij we de aanwezigheid van Alzheimer biologie al kunnen detecteren door middel van biomarkers – zoals TAU en beta-amyloïde eiwitten – dus het doel is om klinische proeven te bevorderen die de ontwikkeling van de ziekte kunnen voorkomen of vertragen,” zei Fortea.
Hoewel de onderzoeker dit “nieuwe tijdperk van de ziekte van Alzheimer” met “hoop” tegemoet ziet, dankzij de beschikbare instrumenten en de instrumenten waarnaar onderzoek wordt gedaan “om het verloop van de ziekte te veranderen”, wees hij erop dat het “voorbarig” is om bevolkingsonderzoek aan te bevelen vóór het begin van de symptomen om te bepalen wie APOE4 heeft, zoals dat niet wordt gedaan met amyloïde niveaus, vooral omdat er geen specifieke behandeling is om de ziekte te genezen.
Voor het onderzoek dat maandag werd gepubliceerd, keken de onderzoekers naar klinische, pathologische en biomarker veranderingen bij APOE4 homozygoten (twee kopieën van hetzelfde gen) om het risico op het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer te bepalen.
Ze gebruikten gegevens van 3.297 hersendonoren, waaronder monsters van 273 APOE4 homozygoten van het Amerikaanse National Alzheimer’s Coordinating Centre. Ze gebruikten ook klinische en biomarkergegevens van meer dan 10.000 personen, waaronder 519 APOE4 homozygoten uit vijf grote cohorten in Europa en de Verenigde Staten, waaronder de Pasqual Maragall Foundation.
De resultaten geven aan dat vrijwel alle APOE4 homozygoten op 55-jarige leeftijd pathologie van Alzheimer hadden en hogere niveaus van ziekte-geassocieerde biomarkers dan mensen met het andere type, APOE3. Op 65-jarige leeftijd had meer dan 95% van de APOE4 homozygoten abnormale niveaus van amyloïde proteïne in het hersenvocht – een belangrijk vroeg pathologisch kenmerk bij Alzheimer – en 75% had positieve amyloïde scans.
Bron: Agentschappen
