Een nieuw vaccin dat zich richt op ontstoken hersencellen die in verband worden gebracht met de ziekte van Alzheimer kan de sleutel zijn tot het voorkomen of veranderen van het verloop van de ziekte. Dit blijkt uit voorlopig onderzoek dat werd gepresenteerd tijdens de American Heart Association’s Basic Cardiovascular Sciences 2023 Scientific Sessions.
Eerder ontwikkelden onderzoekers van de Juntendo University School of Medicine in Tokio, Japan, een vaccin om senescente cellen te elimineren die senescentie-geassocieerd glycoproteïne (SAGP) uitdrukken, een senolytisch vaccin dat verschillende leeftijdsgerelateerde ziekten zoals atherosclerose en diabetes type 2 bij muizen verbeterde.
In een ander onderzoek bleek dat SAGP in hoge mate tot expressie komt in de gliacellen van mensen met de ziekte van Alzheimer. Op basis van de resultaten van deze onderzoeken hebben de onderzoekers dit vaccin getest op muizen om de ziekte van Alzheimer te behandelen met cellen die SAGP tot expressie brengen.
“De ziekte van Alzheimer is momenteel verantwoordelijk voor 50-70% van alle dementiepatiënten wereldwijd. De nieuwe test met het vaccin in onze studie bij muizen wijst op een mogelijke manier om de ziekte te voorkomen of aan te passen. De toekomstige uitdaging is om vergelijkbare resultaten te behalen bij mensen,” zegt de hoofdauteur van het onderzoek, Dr. Chieh-Lun Hsiao, een postdoc aan de afdeling Biologie en Cardiovasculaire Geneeskunde van de Juntendo University School of Medicine in Tokio.
Als het vaccin effectief blijkt te zijn bij mensen, zou het een grote vooruitgang zijn in het vertragen of zelfs voorkomen van de progressie van de ziekte.
In dit onderzoek creëerde het onderzoeksteam een muismodel van de ziekte van Alzheimer dat een menselijk brein nabootst en de door beta-amyloïde veroorzaakte pathologie van de ziekte van Alzheimer simuleert. Om de werkzaamheid van het SAGP-vaccin te testen, werden de muizen op een leeftijd van twee en vier maanden behandeld met een controlevaccin of het SAGP-vaccin.
Normaal gesproken zijn mensen in de late stadia van de ziekte van Alzheimer niet angstig, dat wil zeggen dat ze zich niet bewust zijn van hun omgeving. De muizen die het vaccin kregen waren wel angstig, wat betekent dat ze voorzichtiger waren en zich meer bewust waren van hun omgeving – een teken dat zou kunnen duiden op een afname van de ziekte, aldus de onderzoekers. Bovendien verminderden verschillende ontstekingsbiomarkers van de ziekte van Alzheimer.
Volgens het onderzoek verminderde het SAGP-vaccin aanzienlijk de amyloïde afzettingen in hersenweefsel in de hersenschors, die verantwoordelijk is voor taalverwerking, aandacht en probleemoplossing. Daarnaast werd een vermindering van de grootte van astrocytcellen (het meest voorkomende type gliacel in de hersenen en een specifieke ontstekingsmolecule) waargenomen bij muizen die het vaccin kregen. Er werd ook een vermindering van andere ontstekingsbiomarkers waargenomen, wat suggereert dat de ontsteking in de hersenen verbeterde in reactie op het SAGP-vaccin. Een gedragstest (doolhof) met de muizen op de leeftijd van zes maanden toonde aan dat de met SAGP gevaccineerde muizen significant beter reageerden op hun omgeving dan de muizen die met placebo waren gevaccineerd. De SAGP-gevaccineerde muizen gedroegen zich meer als normale, gezonde muizen en waren zich meer bewust van hun omgeving.
Het SAGP-eiwit bleek zich ook in de buurt te bevinden van gespecialiseerde hersencellen genaamd microglia, die een rol spelen in de immuunafweer van het centrale zenuwstelsel. Microglia helpen bij het opruimen van schadelijk afval dat bestaat uit eiwitten, maar ze veroorzaken ook ontstekingen in de hersenen die neuronen kunnen beschadigen en de cognitieve achteruitgang van een persoon kunnen verergeren, wat een van de oorzaken zou kunnen zijn van het ontwikkelen van de ziekte van Alzheimer.
Bij de ziekte van Alzheimer klontert een opeenhoping van herseneiwitten, beta-amyloïde peptiden genaamd, samen tot plaques die zich ophopen tussen neuronen en de celfunctie verstoren, volgens het National Institute on Aging, een afdeling van de National Institutes of Health. Vasculaire problemen kunnen ook leiden tot een afbraak van de bloed-hersenbarrière, die normaal gesproken de hersenen beschermt tegen schadelijke stoffen en tegelijkertijd toegang biedt voor glucose en andere noodzakelijke factoren. Deze defecte bloed-hersenbarrière zorgt ervoor dat glucose de hersenen niet kan bereiken en belemmert de verwijdering van beta-amyloïde en giftige eiwitten, wat leidt tot chronische ontsteking en de progressie van de ziekte van Alzheimer.
“Eerdere onderzoeken met verschillende vaccins voor de behandeling van de ziekte van Alzheimer in muismodellen hebben met succes de afzetting van amyloïde plaque en ontstekingsfactoren verminderd; wat ons onderzoek echter onderscheidt van andere onderzoeken is dat ons SAGP-vaccin ook het gedrag van deze muizen ten goede veranderde,” zegt Hsiao.
Volgens de onderzoekers blijkt uit eerder onderzoek dat het SAGP-eiwit sterk verhoogd is in microglia, wat betekent dat microglia een zeer belangrijke cel zijn bij de ziekte van Alzheimer. Als je de microglia uitschakelt wanneer ze geactiveerd zijn, kun je ook de ontsteking in de hersenen onder controle houden,” zei Hsiao. Een vaccin zou zich kunnen richten op geactiveerde microglia en deze giftige cellen kunnen elimineren, wat uiteindelijk de gedragsstoornissen van de ziekte van Alzheimer zou kunnen verhelpen,” concludeert hij.
Bron: Agentschappen
