Reporters zonder Grenzen Spanje (RSF España) maakt de balans op voor het jaar 2025 en geeft het nieuwsjaar een titel: “Israël overschrijdt in Gaza alle grenzen van schendingen van de persvrijheid”.
Dat verklaart Edith Rodríguez Cachera, vicevoorzitter van RSF Spanje, in een interview met Europa Press, waarin ze de balans opmaakt van het jaar en de belangrijkste uitdagingen voor de journalistiek in 2026 bespreekt.
Op de vraag naar de belangrijkste redenen tot bezorgdheid in Spanje in 2025 antwoordt Rodríguez dat “de polarisatie overslaat naar de steeds meer openlijk gepolitiseerde media en de haat tegen journalisten aanwakkert”.
De vicevoorzitter van de ngo is van mening dat “misbruik” van gerechtelijke procedures en aanvallen op de berichtgeving over demonstraties de twee belangrijkste symptomen worden van de haat tegen journalisten door politieke figuren of het “gepolariseerde” publiek.
In dit verband wijst Edith Rodríguez op de toename van rechtszaken tegen journalisten wegens schending van het beroepsgeheim en laster, en op de aanvallen op verslaggevers op straat tijdens protesten.
Met het oog op 2026 noemt zij als een van de prioriteiten die op de publieke en wetgevende agenda moeten worden geplaatst, de volledige tenuitvoerlegging van de Europese verordening inzake mediavrijheid, “met name wat betreft transparantie op het gebied van eigendomsverhoudingen, subsidies en institutionele reclame”.
Bovendien is zij van mening dat de sector zichzelf moet reguleren door overeenstemming te bereiken over ethische codes en rode lijnen, en dat de zogenaamde anti-SLAPP-wet (Strategic Lawsuits against Public Participation of Strategische rechtszaken tegen publieke participatie) “moet worden uitgevoerd en dat misbruik van juridische stappen tegen journalisten moet worden bestraft”.
Wat betreft de verbetering van Spanje op de wereldranglijst van persvrijheid van RSF, die de beste plaats in de geschiedenis van het land heeft bereikt, verklaart de vicevoorzitter van de organisatie dat “Spanje zich heeft verbeterd dankzij zijn eigen juridische verdiensten”, zoals de steun voor de Europese media-verordening en het actieplan voor de tenuitvoerlegging ervan, de goedkeuring van de wet op het beroepsgeheim, enz.
Het land stijgt in de ranglijst, voegt ze eraan toe, omdat de veiligheid van journalisten wordt gewaarborgd en er “in de mondiale context weinig aanvallen” zijn. Ook vanwege een “sociaal klimaat dat de persvrijheid niet beperkt om religieuze, gendergerelateerde of andere redenen” en “ook omdat de verslechtering in de rest van de wereld overweldigend is”. “In dit kader is Spanje vandaag de dag, ondanks alle beperkingen, een land dat de uitoefening van vrije journalistiek bevordert”, bevestigt ze.
Aan de andere kant legt Rodríguez uit dat “de economische indicator traditioneel een negatieve invloed heeft gehad op de positie van Spanje” en “dit jaar was dat niet anders”. “Hoewel hij met iets meer dan een punt is gestegen – met name als gevolg van de sterke daling in andere landen – is hij nog steeds veruit de slechtste van de vijf indicatoren waaruit de beoordeling bestaat en ligt hij al enkele jaren onder de 60 van de 100 punten”, benadrukt ze.
De indicator die het wettelijke kader voor de uitoefening van de journalistiek meet, daalt dit jaar met drie plaatsen van 14 naar 17. “Hoewel Spanje op dit gebied nog steeds tot de gunstigste landen in de tabel behoort, heeft de voortdurende vertraging bij de intrekking van de meest controversiële artikelen van de knevelwet en de zogenaamde ‘meningsdelicten’ (schending van religieuze gevoelens, belediging van de kroon, enz.) een negatieve invloed op zijn prestaties”, verklaarde zij.
“Dit geldt ook voor de door de regering goedgekeurde wijziging van de parlementaire meerderheden voor de hervorming van de verkiezing van de voorzitter en de raad van bestuur van RTVE, die door RSF wordt bekritiseerd omdat deze in strijd is met de geest van de Europese verordening inzake mediavrijheid, waartoe de uitvoerende macht zich herhaaldelijk heeft verbonden”, verklaarde de vicevoorzitter.
Met name met betrekking tot de wet op de openbare veiligheid, die door haar critici wordt omschreven als een “knevelwet”, noemt Edith Rodríguez het “beschamend dat er sinds de goedkeuring ervan tien jaar zijn verstreken, acht jaar sinds de regering zich ertoe heeft verbonden de meest controversiële artikelen ervan in te trekken, en dat deze nog steeds van kracht zijn”.
Wat betreft de hervorming van de wet op staatsgeheimen is zij van mening dat “deze uitzonderingen bevat om veiligheidsredenen die uiterst zorgwekkend zijn voor de persvrijheid”. “Dat baart ons zorgen”, zegt de vicevoorzitter van RSF Spanje, eraan toevoegend dat de ‘situatie’ waarin journalisten terechtkwamen in het proces tegen de voormalige procureur-generaal, “doordat hun ontlastende verklaringen werden ondergewaardeerd omdat ze weigerden hun bronnen te noemen die naar andere schuldigen wezen, ook zeer zorgwekkend” was.
Anderzijds waarschuwt ze dat “de haat tegen journalisten en hun diskredietering verder zullen toenemen, aangewakkerd door digitale platforms die hun eigen belangen hebben op het gebied van (des)informatie”. “Het probleem is dat de Spaanse media in het algemeen en journalisten in het bijzonder in deze dynamiek vervallen”, benadrukt ze.
Volgens haar “moet de voortdurende noodzaak om zich vooral op sociale netwerken uit te spreken en de spanningen aan te wakkeren, een beslissing zijn die door de media en journalisten grondig moet worden afgewogen”. “In de oorlog van de media tegen elkaar wint niemand. De hele geloofwaardigheid van het beroep zinkt weg in een moeras dat de burgers afschrikt”, waarschuwt Rodríguez.
Door de verspreiding van kunstmatige intelligentie in de media en op platforms kunnen steeds geloofwaardigere vervalsingen worden gemaakt. Voor RSF Spanje is dit “zeer gevaarlijk”. “Sociale netwerken zijn de facto openbare ruimtes in particuliere handen. Het zijn openbaar gebruikte ruimtes die niet wettelijk geregeld zijn. Ze moeten zo snel mogelijk wettelijk worden geregeld”, eist ze. Ten slotte is de vicevoorzitter van RSF Spanje van mening dat “in de strijd om politisering niemand wint”. “We verliezen allemaal. Het hele beroep.
Het is tijd dat de sector “de wapens neerlegt”, aan de onderhandelingstafel gaat zitten en alle media overeenstemming bereiken over grenzen en rode lijnen. We moeten de journalistiek verdedigen en opkomen voor dezelfde waarden waarop zij is gebaseerd. In een jaar waarin we de dialooggerichte geest van de overgang eren, kan ik me geen betere inspiratiebron voorstellen”, besluit ze.
Bron: agentschappen
