Sinds 2007 hebben beleggingsfondsen ongeveer 15 procent van de te koop staande woningen op de Balearen gekocht. Wat betekent dat voor de mensen die hier wonen? Een kritische blik op oorzaken, gevolgen en mogelijke oplossingen.
Kan Mallorca een plek blijven om te wonen als grote kapitaalinvesteerders een op de zes te koop staande woningen opkopen? De naakte cijfers zijn duidelijk: volgens de Consejo General del Notariado hebben investeringsmaatschappijen sinds 2007 ongeveer 35.854 woningen op de Balearen gekocht, wat neerkomt op bijna 15 procent van alle verkopen in deze periode.
De markt is niet langer alleen lokaal. Bedrijven kopen vaker grotere huizen, vaak met toeristische gebruiksmogelijkheden, en betalen gemiddeld ongeveer 3.137 euro per vierkante meter, vergeleken met 2.484 euro die particuliere kopers uitgeven. Dergelijke verschillen drijven het prijsniveau omhoog. Tegelijkertijd komt ongeveer 38 procent van de kopers uit het buitenland, velen als kapitaalinvestering, niet als woonplaats. Het resultaat is een dubbel schaarstemechanisme: minder aanbod voor permanente bewoners en marktprijzen die particuliere huishoudens steeds meer boven hun macht gaan.
Wat vaak ontbreekt in het publieke debat: een genuanceerde kijk op de verschillende vormen van eigendom. Er wordt veel gesproken over “investeerders”, maar weinig over de concrete contractmodellen die leegstand bevorderen of de omzetting van normale huurwoningen in appartementen voor korte termijnverhuur vergemakkelijken. Ook blijft onderbelicht hoe gemeenten momenteel al dan niet gebruikmaken van gemeentelijke instrumenten: van verboden op omvorming tot specifieke opkoopprogramma’s zijn er praktijkvoorbeelden die hier nauwelijks aandacht krijgen.
Er wordt te weinig aandacht besteed aan de langetermijngevolgen voor de sociale infrastructuur. Scholen, artsen, busverbindingen – wanneer permanente bewoners worden verdrongen, stort ook de vraag naar deze voorzieningen in. Bovendien blijft de vraag open hoe gemeentelijke plannings- en belastinginstrumenten beter op elkaar kunnen worden afgestemd, zodat rendementbelangen niet automatisch voorrang krijgen boven de behoefte aan woonruimte.
Concrete oplossingen, praktisch toepasbaar voor Mallorca:
– Beperking van massale aankopen: gemeenten zouden aankoopquota kunnen controleren of meldingsplichten voor grotere portefeuilles kunnen eisen om transparantie te creëren.
– Doelbinding bij doorverkoop: beperkingen die doorverkoop alleen aan particuliere eigenaren vergemakkelijken, zouden speculatiecycli doorbreken.
– Fiscale prikkels voor langdurige verhuur: kortingen of toeslagen zouden eigenaren kunnen stimuleren om woningen aan langetermijnhuurders te verhuren in plaats van aan vakantieverhuurders.
– Gemeentelijke aankoopfondsen en community land trusts: de stad of gemeente verzamelt kapitaal, koopt gericht bestaande woningen en houdt deze permanent toegankelijk voor de lokale bevolking.
– Versterkt gegevensbeleid: een regelmatig bijgewerkte, openbaar toegankelijke database over eigendomsverhoudingen, leegstand en gebruiksvergunningen zou politieke beslissingen beter onderbouwd maken.
Dergelijke instrumenten vereisen de moed om te veranderen en een nauwe koppeling tussen stadsplanning, belastingwetgeving en sociaal beleid. Als we naar het buitenland kijken, zien we dat regio’s met vergelijkbare problemen deels strengere regels hebben ingevoerd, maar de Balearen staan voor bijzondere uitdagingen: schaarste op het eiland, een grote toeristische vraag en een dichte coëxistentie van eerste en tweede woningen.
Het gaat niet alleen om cijfers, maar ook om het dagelijks leven. Als investeerders een procent meer rendement kunnen behalen, terwijl gezinnen een betaalbare plek om te wonen verliezen, dan is dat een systeemfout die politiek moet worden verholpen. De maatregelen variëren van meldingsplichten tot gemeentelijke woonfondsen. Het zijn geen wondermiddelen, maar ze zijn wel nodig om de eilanden weer leefbaar te maken als woonplaats. Wie nu niet handelt, loopt het risico dat Mallorca steeds meer een product voor geldbeleggers wordt in plaats van een thuis voor degenen die hier werken, kinderen opvoeden en hun dagelijks leven organiseren.
Bron: agentschappen
