De oorlog in Oekraïne heeft de activiteiten van de georganiseerde criminaliteit in het land versterkt, die zich aan het conflict heeft aangepast om de handel in synthetische drugs, internetfraude en mensenhandel uit te breiden, waarschuwt de VN in een rapport dat vrijdag (18 juli 2025) in Wenen is gepubliceerd.
Het Bureau van de Verenigde Naties voor drugs- en misdaadbestrijding (UNODC) waarschuwt in zijn rapport “Oekraïne: dynamiek van de georganiseerde criminaliteit in de context van de oorlog” dat de netwerken van de georganiseerde criminaliteit in het land sinds het begin van de Russische invasie in februari 2022 ingrijpende veranderingen hebben ondergaan.
“De oorlog heeft niet alleen onbeschrijfelijk leed gebracht over de Oekraïense bevolking, maar ook een aanzienlijke toename van de georganiseerde criminaliteit veroorzaakt, die ingrijpende gevolgen kan hebben voor de wederopbouw en het herstel van het land”, waarschuwde Angela Me, hoofd van de afdeling Onderzoek en Analyse van het UNODC, in een verklaring.
Het rapport, dat is gebaseerd op veldonderzoek, interviews en officiële gegevens uit 2023 en 2024, benadrukt dat criminele groeperingen in Oekraïne hun bedrijfsmodellen hebben aangepast aan de nieuwe omstandigheden die zijn ontstaan als gevolg van het conflict.
De studie concludeert dat deze groepen profiteren van de chaos die is ontstaan door de massale volksverhuizingen, de onderbreking van handelsroutes en de verzwakking van overheidsinstellingen als gevolg van de oorlogsinspanningen om hun activiteiten uit te breiden.
Een van de meest verontrustende verschijnselen die in de studie wordt vastgesteld, is de toename van de handel in en het gebruik van synthetische drugs, met name stimulerende middelen zoals cathinon en methadon.
Terwijl de handel in heroïne en cocaïne via Oekraïne na het uitbreken van het conflict drastisch is afgenomen als gevolg van de sluiting van luchthavens en havens en de stijging van de prijzen van opiaten, zijn de productie en de binnenlandse markt voor synthetische drugs explosief gestegen.
Het UNODC schrijft deze verspreiding toe aan een stijgende binnenlandse vraag, het verdwijnen van de traditionele exportroutes en de lage productiekosten.
Synthetische drugs worden geproduceerd in geheime laboratoria in het hele land, waarvan sommige in privéwoningen zijn ingericht. Alleen al in 2023 hebben de Oekraïense autoriteiten meer dan honderd laboratoria opgerold die voornamelijk amfetaminen en methamfetaminen produceerden.
Onder de “grote georganiseerde en gestructureerde criminele groepen” die de Oekraïense markt voor synthetische drugs domineren, noemt het rapport “Khimprom”, dat zijn activiteiten ook heeft uitgebreid naar cyberfraude.
“Het aantal gevallen van onlinefraude en -vervalsing is in 2023 meer dan verdrievoudigd ten opzichte van 2022 en wordt afgehandeld door ongeveer 1 500 callcenters in het hele land. De meeste slachtoffers zijn Oekraïners, waaronder ook ontheemden, maar af en toe worden ook mensen in andere delen van Europa aangevallen”, benadrukt het rapport.
Een ander probleem is de verspreiding van wapens als gevolg van de oorlog, die volgens de analyse heeft geleid tot een toename van het geweld onder burgers en met name tot “huiselijk geweld en geweld in relaties”. In dit verband wordt gewezen op het belang van een doeltreffend toezicht op de beschikbare wapens en op de “historische aanwezigheid van criminele actoren die gespecialiseerd zijn in wapenhandel”.
De VN wijst er echter op dat “op het moment van opstelling van dit rapport er nauwelijks aanwijzingen zijn voor illegale handel in wapens en munitie vanuit de actieve gevechtsgebieden naar het achterland”.
“De voor deze studie beschikbare informatie wijst niet op een noemenswaardige transnationale wapenhandel buiten Oekraïne na februari 2022”, concludeert het rapport.
Ervan uitgaande dat ongeveer 14 miljoen Oekraïners – 35 % van de bevolking – hun thuisland hebben moeten ontvluchten, waarschuwt het UNODC ook voor de toenemende kwetsbaarheid van ontheemden.
Mensenhandel is in de context van de oorlog toegenomen en het UNODC documenteert bijvoorbeeld gevallen waarin Oekraïense ontheemden worden gelokt naar opvangcentra die zijn vermomd als humanitaire hulpcentra, waar ze vervolgens worden uitgebuit.
“In Oekraïne hebben sommige criminele groeperingen deze bevolkingsgroepen uitgebuit om sociale uitkeringen voor binnenlandse ontheemden en vluchtelingen te verkrijgen. Andere ontheemde bevolkingsgroepen in Oekraïne worden naar opvangcentra gelokt die zijn vermomd als humanitaire hulpcentra, waar ze vervolgens dwangarbeid moeten verrichten”, aldus het rapport.
Met betrekking tot mensenhandel stelt het rapport vast dat de intensieve grensbewaking en de oorlog de doorreis van migranten door Oekraïne hebben beperkt. De mensensmokkelaars hebben hun activiteiten echter verlegd naar een nieuw werkterrein: “het vergemakkelijken van het ontduiken van de dienstplicht voor Oekraïense mannen”. “Het beteugelen van de georganiseerde criminaliteit is een essentiële voorwaarde voor duurzame vrede, gerechtigheid, nationale wederopbouw en de bescherming van de mensenrechten”, concludeert Matthias Schmale, resident coördinator en humanitair coördinator van de Verenigde Naties in Oekraïne.
Bron: agentschappen
