De Europese Commissie heeft woensdag (17 september 2025) haar voorstel ingediend om enkele bepalingen van de associatieovereenkomst tussen de EU en Israël op te schorten, wat in de praktijk neerkomt op de herinvoering van douanerechten en de opschorting van financiële steun, zonder echter de handelsbetrekkingen te onderbreken.
De goedkeuring van het voorstel hangt echter af van de steun van een gekwalificeerde meerderheid van de 27 lidstaten.
Dit is de belangrijkste pijler van het pakket maatregelen dat de Europese Commissie heeft voorgesteld als reactie op de humanitaire crisis in de Gazastrook, een situatie die de voorzitter van de Commissie, Ursula von der Leyen, als “onaanvaardbaar” heeft bestempeld.
“Het offensief van de Israëlische regering tegen de Gazastrook is een nieuwe escalatie van de oorlog, die de humanitaire crisis verder zal verergeren”, zei de hoge vertegenwoordiger van de EU voor buitenlandse zaken, Kaja Kallas, tijdens een persconferentie in Brussel, toen ze de steun van het college van commissarissen bekendmaakte voor het voorstel, dat nu aan de 27 lidstaten wordt voorgelegd.
De chef van de Europese diplomatie wilde echter duidelijk maken dat het “niet de bedoeling is om Israël te straffen, maar om de humanitaire situatie in Gaza te verbeteren”, die Kallas als “onhoudbaar” heeft bestempeld. Concreet stelt Brussel voor om alle preferentiële regelingen voor de handel in goederen, diensten, mededinging en overheidsopdrachten op te schorten. EU-bronnen verklaren dat dit in de praktijk betekent dat alle vrijhandels- en preferentiële voordelen worden opgeschort, maar dat dit geen invloed heeft op het kapitaalverkeer, aangezien de handel ongehinderd zal blijven plaatsvinden.
Er zijn ook een aantal bepalingen over de samenwerking op douanegebied tussen de lidstaten en Israël, waarover verder moet worden onderhandeld. Volgens berekeningen van de Commissie betekent dit dat de werkelijke economische gevolgen van de gedeeltelijke opschorting 37 % van de Israëlische export naar de EU zullen betreffen, wat neerkomt op een waarde van ongeveer 5,8 miljard euro. Bovendien schat Brussel dat, bij een gelijkblijvend handelsvolume, de Israëlische export over een jaar 227 miljoen euro aan extra douanerechten zou moeten betalen.
Daarnaast heeft Kallas ook sancties voorgesteld tegen de ministers van de regering van Benjamin Netanyahu, Bezalel Smotrich (Financiën) en Itamar Ben Gvir (Nationale Veiligheid), een maatregel die voor goedkeuring de unanimiteit van de lidstaten vereist. Tegen de twee extreemrechtse ministers, die al door enkele EU-landen, waaronder Spanje, met sancties zijn bestraft, wordt een bevriezing van hun tegoeden opgelegd, wordt hun de verstrekking van financiële middelen of economische hulpbronnen door Europese actoren verboden en wordt hun de toegang tot de EU ontzegd.
Er worden ook sancties opgelegd aan gewelddadige Israëlische kolonisten en een tiental Hamas-leiders die zich in Gaza, op de Westelijke Jordaanoever en ook in het buitenland bevinden.
Het derde en laatste deel van het door Von der Leyen aangekondigde pakket voorziet in de tijdelijke opschorting van de bilaterale steun aan Israël, dat ongeveer 6 miljoen euro, die in het kader van het regionale mechanisme voor 2025 was uitgetrokken en nog niet was goedgekeurd, niet zal ontvangen. Ook de individuele contracten voor reeds lopende projecten worden opgeschort, wat in financieel opzicht neerkomt op een totaalbedrag van 14,14 miljoen euro voor de periode 2020-2024. In dit geval ligt de beslissing over de opschorting van de financiering uitsluitend bij de Europese Commissie, zodat deze zonder de goedkeuring van de 27 lidstaten kan worden uitgevoerd.
De dag voor de publicatie van dit voorstel beschuldigde de Israëlische regering Von der Leyen in een brief van “kwaadwillige opzet” en “het omzeilen van haar eigen regels om om politieke redenen een maatregel op het gebied van buitenlands beleid te nemen” en klaagde dat de Europese Unie haar verplichting om Israël te raadplegen alvorens maatregelen te nemen in het kader van de associatieovereenkomst tussen de twee regio’s niet was nagekomen.
EU-bronnen verdedigen echter dat Brussel “zich aan de spelregels houdt” en verklaren dat de maatregelen formeel “kennis worden gegeven” in het kader van de Associatieraad zodra het voorstel door een gekwalificeerde meerderheid van de lidstaten is aangenomen, aangezien de EU dan over officiële maatregelen beschikt die zij aan haar Israëlische tegenhanger kan meedelen. Op deze manier, benadrukt de Europese Commissie, wordt elke fase van het vastgestelde kader nageleefd, met inbegrip van het zoeken naar een dialoog met Israël tijdens de afronding van het proces.
Bron: agentschappen
