Hidrobal, Aguas Canalizadas de Alcúdia, Fuente de Son Sant Joan, Acciona Agua Servicios, Aguas término de Calvià S.A, Aguas Capdepera, Aqualia… De meerderheid van de bedrijven in de drinkwatervoorzieningssector, die alleen al op Mallorca meer dan 100 miljoen euro per jaar genereren, zijn particuliere bedrijven.
Het Balearisch Agentschap voor Water en Milieukwaliteit (een publieke organisatie die de ontziltingsinstallaties in Alcúdia, Palma en Andratx beheert, evenals een 175 km lang netwerk van leidingen op het eiland) voorziet momenteel 14 van de 53 gemeenten op Mallorca van de vloeistof. Andere, zoals Palma, Pollença en Manacor, beheren de watervoorziening via hun overheidsbedrijven (respectievelijk EMAYA, EMSER en SAM Manacor) of rechtstreeks via de gemeente zelf. Het grootste deel van de watervoorziening wordt echter nog steeds geregeld via particuliere concessies.
De privatisering van de watervoorziening op Mallorca kwam op gang in de beginjaren van de zogenaamde “Montoro Wet”. De wet werd in 2012 door de regering Mariano Rajoy aangenomen om de gemeentelijke schuldenlast te beteugelen en verhinderde gemeenten om meer personeel aan te nemen op een moment dat alle gemeenten op Mallorca in inwonertal groeiden. Het bevriezen van de bankreserves in combinatie met de kritieke economische situatie leidde ertoe dat sommige gemeenten de drinkwatervoorziening gingen privatiseren. Het is dan ook niet verwonderlijk dat water een aantrekkelijke markt is voor bedrijven, die in ruil daarvoor beloofden de gemeentelijke rekeningen op te schonen.
Dit is wat er gebeurde in Binissalem, waar honderden inwoners protesteerden maar de situatie niet konden veranderen. Een decennium later zijn enkele van de partijen die protesteerden tegen de privatisering gepromoot door de “populaire” Jeroni Salom (Unió x Binissalem en de PSOE) nog steeds aan de macht in het gemeentehuis, en de watervoorziening is nog steeds in handen van het bedrijf Antonio Gomila S.A. De constante klachten van de bewoners zijn in handen van het bedrijf gebleven.
Inca, dat het privatiseringsproces in extremis heeft weten tegen te houden, gaat er vandaag prat op “een van de laagste tarieven, zo niet het laagste, van Mallorca te hebben: 0,38 euro per kubieke meter voor bewoners die maximaal 18 kubieke meter in drie maanden gebruiken.
Op 16 december was het tien jaar geleden dat PSOE-, Més- en Indi-raadsleden het Ajuntament d’Inca (dat toen in de oppositie zat) blokkeerden om de plannen van de PP om de watervoorziening van de stad te privatiseren tegen te houden. De blokkade (die doet denken aan de films van Berlanga, met matrassen en dekens in de kamer) wierp zijn vruchten af en de regering onder de toen ‘populaire’ Rafa Torres krabbelde uiteindelijk terug.
De burgemeester van Inca beweerde dat hij de waterindustrie moest privatiseren om de kwaliteit van de service te handhaven en om voldoende geld te hebben voor de renovatie van het Teatre Principal. Het eerste van zijn argumenten verloor aan kracht toen een eerste “verzachting” van de “Ley Montoro” de mogelijkheid opende om een deel van het overschot van de bank te besteden aan duurzame investeringen. Het drinkwaterleidingnet is zonder twijfel een duurzame investering. We weten dat er elk jaar 30 hectometer water verloren gaat op de Balearen door lekkages. De watervoorziening in Inca is vandaag de dag nog steeds openbaar en de stad heeft ook de renovatie van het Teatre Principal voltooid.
Onder de weinige hergemeentelijke drinkwatervoorzieningen op Mallorca vallen die van Cala Sant Vicenç en Calvario in Pollença op, die de afgelopen tien jaar zijn geïntegreerd in het openbare waternetwerk van de gemeente, in het eerste geval om verzilting van de bronnen te voorkomen en in het tweede geval om een dienst aan te bieden die voorheen niet bestond.
Het gerecyclede water wordt niet alleen gebruikt om de gewassen te irrigeren, maar is ook een goed alternatief voor het besproeien van de gemeentelijke tuinen en groenzones en de golfbanen van het eiland. Hoewel hoteliers en het gemeentebestuur van Alcúdia miljoenen dollars hebben geïnvesteerd in het tertiaire netwerk zodat hun toeristische gebieden kunnen profiteren van dit water, is het zoutgehalte zo hoog dat commercialisering wettelijk niet is toegestaan. De infrastructuur is al meer dan tien jaar volledig buiten gebruik en dit is geen op zichzelf staand geval.
Mallorca is (net als de rest van de Balearen) bijzonder kwetsbaar voor de gevolgen van klimaatverandering. De regenval wordt onregelmatiger en de frequentie van stortregens neemt toe, wat leidt tot ernstige overstromingen die niet bevorderlijk zijn voor het aanvullen van de watervoerende lagen. Om deze reden, en omdat de bevolking van Mallorca blijft groeien, is de aankoop van ontzilt water in het laatste kwartaal van 2023 explosief gestegen.
Tomeu Servera, directeur van de Empresa Municipal de Servicios de Pollença (EMSER), vertelt: “Normaal gesproken stoppen we in oktober met het kopen van water van de ontziltingsinstallatie, maar in december zijn we water blijven kopen omdat het niet genoeg regende. In november registreerden we 26 liter. We zouden de ontziltingsinstallatie kunnen afschaffen, maar dat zou enorme milieukosten met zich meebrengen: de verzilting van de bronnen.
Op Mallorca beheert het overheidsbedrijf Abaqua, dat afhankelijk is van de Conselleria de Medi Ambient, de ontziltingsinstallaties in Palma, Alcúdia en Andratx. Het beheert ook Sa Font de sa Costera in Sóller en de bronnen van de watervoerende laag s’Estremera (op de grens tussen Bunyola en Santa María) en de bronnen van Sa Marineta (Llubí).
Sa Font de Sa Costera en de aquifer van s’Estremera functioneren als één systeem. In het laagseizoen (wanneer de vraag afneemt) wordt het water van Sa Font de Sa Costera teruggesluisd naar Bunyola, waar het infiltreert in de s’Estremera aquifer, die dient als een natuurlijk waterreservoir.
De belangrijkste afnemers van het water van Abaqua zijn Calvià, Andratx, Palma en Muro. Joan Calafat, algemeen directeur van Water Resources, waarschuwt dat Mallorca zich momenteel in een kritieke situatie bevindt. Begin 2024 zal hij de ronde tafels voor water en de algemene waterraad bijeenroepen om het probleem samen aan te pakken en een nieuwe routekaart op te stellen. “We hebben niet alleen een droogteprobleem, maar ook het infrastructuurnetwerk is niet klaar. We hebben reserves met een capaciteit van 30%, maar het is belangrijk om te weten wat de kwaliteit van het water is en of het geschikt is voor consumptie of niet.”
De Directeur-generaal legt uit dat hij het publieke waterbeleid zal richten op vijf hoofdgebieden: Het helpen van gemeenschappen om hun efficiëntie te verbeteren, het verbeteren van de infrastructuur om meer water in het systeem te brengen en niet zo afhankelijk te zijn van regenval, het verbeteren van de waterzuivering, het focussen op de sleutelrol van het behandelen en hergebruiken van gezuiverd water en het investeren in het onderhoud en de verbetering van het hydrografische netwerk. “We hebben 1.200 kilometer aan bergstromen, waarvan het onderhoud en behoud steeds belangrijker wordt. Dit komt omdat het steeds onregelmatiger en intensiever regent.”
Calafat weet dat werken aan de drinkwatervoorziening niet gemakkelijk zal zijn en waarschuwt dat Abaqua al jaren ontzilt water onder de kostprijs verkoopt. “We hebben een gat van 18 of 19 miljoen euro gevonden. Dat is niet winstgevend. Het bedrijf verkoopt 0,60 euro per kubieke meter water, terwijl de gemiddelde productiekosten tussen de 1,20 en 1,30 euro liggen.”
Hoewel hun tarief lager is dan de werkelijke prijs, zijn particuliere bedrijven terughoudend om ontzilt water te kopen omdat ze een tariefplafond hebben dat door de gemeenten is goedgekeurd. “Het is niet populair voor een burgemeester om de waterprijs te verhogen, maar we weten dat de vraag niet flexibel is en dat met de koopkracht op de Balearen een prijsverhoging niet zal leiden tot een significante vermindering van het verbruik.”
Hij zal het idee van een gemeenschappelijke verkoopprijs voor water op alle eilanden naar voren brengen, hoewel hij zich ervan bewust is dat “dit een enorme impact zal hebben”. “Het is noodzakelijk om mensen op te voeden”.
De vorige regering had ervoor gekozen om gemeenten die in de zomer water wilden kopen, te dwingen dit ook in de winter te doen om de watervoerende lagen te behouden, maar de nieuwe directeur-generaal Water Resources is het niet eens met deze formule: “Watervoorziening is een gemeentelijke verantwoordelijkheid. Het kan niet met geweld, maar het moet gebeuren. Er moet een consensus worden gevonden”.
Het gemeentelijk nutsbedrijf van Pollença (EMSER) heeft niet alleen het watervoorzieningsnetwerk uitgebreid, maar bevordert ook een samenwerkingsplan tussen de gemeentelijke overheidsbedrijven van Mallorca om aankopen te centraliseren en ervaringen te delen, met als doel dat essentiële diensten zoals water steeds meer door overheidsinstanties worden beheerd. Het openbare waterbeheer staat de inwoners van Pollença toe om 0,50 euro per kubieke meter water te betalen als ze niet meer dan 1.000 liter per maand gebruiken. “Dit is een zeer betaalbaar tarief voor elke burger,” zegt het hoofd van de autoriteit, Tomeu Servera.
Dit is niet alleen een kwestie van prijs. In de 21e eeuw zijn er nog steeds gemeenten op Mallorca die een deel van hun inwoners voorzien van water dat niet geschikt is voor menselijke consumptie. Felanitx, Manacor, sa Pobla, Santa Margalida en Santanyí voldoen niet aan de laatste analyses die zijn gepubliceerd door het Ministerie van Volksgezondheid. Hoewel sommige, zoals Manacor, een deel van de gemeente van drinkwater voorzien, zijn er nog steeds grote stedelijke gebieden en bevolkingscentra die water ontvangen dat ongeschikt is voor menselijke consumptie.
Het water dat in huishoudens op Mallorca uit de kraan komt, kan uit verschillende bronnen komen. Er zijn openbare en privébronnen, drie ontziltingsinstallaties, verschillende drinkwaterzuiveringsinstallaties, verschillende natuurlijke bronnen en de bekende stuwmeren Cúber en Gorg Blau. Daarbij komt nog het gezuiverde water dat afkomstig is van het water dat behandeld is in de waterzuiveringsinstallaties van de Balearen.
De vloeistof die wordt verkregen na de tertiaire behandeling van het gezuiverde water wordt nauwelijks gebruikt op het eiland. We hebben te maken met een scenario waarin sommige bekkens met gezuiverd water niet worden gebruikt (zoals dat van Maria de la Salut) en bekkens waarvan het debiet onvoldoende is om alle gewassen die het nodig hebben te irrigeren (zoals dat van Consell).
Joan Calafat legt uit dat “er momenteel meer dan 30 particuliere waterbedrijven zijn op de Balearen en veel van hen vragen ons om een wettelijke regeling die hen in staat stelt om hun prijzen aan te passen”. “Er zijn bedrijven die nog steeds tarieven uit 1995 hanteren, wat ongelooflijk is als je bedenkt hoeveel de energiekosten zijn gestegen,” concludeert hij.
Bron: Agentschappen
